spaken

Groep: groep6,groep7,groep8
Vakgebied: techniek
Thema: vervoer
Omschrijving: de geschiedenis van het wiel in een notendop gevolgd door een werkblad waarbij een experiment met een oud fietswiel wordt uitgewerkt
Zoekwoorden: wielen assen spaken vervoer techniek

Les spaken
Layout lesbeschrijving (inhoudelijk)
ONDERWERP :

Wielen en assen

HERKOMST   :
-
DOELGROEP :
Groep 7/8
AANLEIDING :
Les geschiedenis over belangrijke uitvindingen in de
18
e
eeuw zoals de stoommachines
GEBIED :

Bouwen en wonen

Communicatie

Transport

Productie
Transport:
TECHNISCHE ASPECTEN:

Constructies

Overbrengingen

Besturingen

Energieomzettingen
overbrengingen
DOMEIN

Zelf maken van techniek   (A)

Onderzoeken van techniek (B)
Onderzoeken van techniek

Layout lesbeschrijving (didactisch)
ONDERWERP :
Wielspaken
DOELGROEP :
Groep 7/8
LESDOEL(EN) :

Leerlingen kunnen de geschiedenis van de wielspaken
verklaren en kunnen wielspaken demonteren en
onderzoeken en volgens een moderne techniek weer
terugplaatsen
EINDPRODUCT :

Een goede volgorde van monteren van spaken volgens een
moderne techniek
BENODIGDHEDEN

Voor de leerkracht

Voor de leerling

Per groepje van 4 personen een oud, bruikbaar voorwiel
Gereedschap om spaken te demonteren
Werkblad 1 geplastificeerd en per groep 1 stuk
Werkbladen 2 en 3 spaken gekopieerd
Potlood
VOORAF :

Oude fietswielen
Spaaksleutels aanschaffen of lenen bij fietsbedrijf.
INTRODUCTIE :

Fictieve anekdote vertellen over een jouw recent
overkomen ongeval. Je reed door een kuil in de weg en
opeens lag je wiel in elkaar. Breng dit zeer realistisch en
met enige drama en de kinderen hangen aan je lippen. Hoe
kan dit? Jij snapt er in ieder geval niets van.
LESACTIVITEITEN :

Aan de hand van het werkblad volgen de kinderen het
gehele onderzoek.
AFSLUITING :

Ondervindingen van de experimenten vergelijken met de
verwachtingen.

Het wiel

De ontwikkeling van het wiel
Misschien is de uitvinding van het wiel wel de belangrijkste uitvinding die ooit door mensen
is gedaan. Want wielen zijn uniek: ze zijn rond en kunnen zo gelijkmatig rollen. We kennen
het wiel natuurlijk van de fiets, de auto en de trein, maar ook andere uitvindingen zijn op
wielen gebaseerd. Allerlei machines en motoren, van kopieermachines tot vliegtuigmotoren,
danken hun bestaan aan het wiel. Wie is toch ooit op het idee van het wiel gekomen?

Wanneer het wiel is uitgevonden is niet bekend, maar ongeveer
5.500 jaar geleden werd voor het eerst melding gemaakt van een wiel.
Voordat het wiel werd uitgevonden, moesten mensen zware vrachten over de grond rollen om
ze te verplaatsen.
boomstammen waarover voorwerpen
werden gerold.

De Egyptenaren bouwden ongeveer 5.000 jaar geleden grote piramides. Daarvoor hadden ze
enorme stenen nodig. Om de stenen op de juiste plaats te krijgen, gebruikten ze ronde
boomstammen als rollers. Talloze arbeiders trokken zo de zware stenen vooruit.

massieve houten wielen
De eerste wielen verschenen voor het eerst rond 3.200 voor Christus. Het waren massieve
houten karrenwielen die gemaakt waren van 2 of 3 houten planken die rond waren gemaakt.
Deze wielen werden niet van de diameter van boom gemaakt. Het hout zou dan zeer snel
splijten. Door gebruik te maken van lengteplanken is dit effect bijna weg.

blad 1

Zo’n 3000 jaar geleden kwamen de eerste wielen met spaken. De spaken zorgde ervoor dat
het wiel niet meer zo massief hoefde te zijn.

Wat is het voordeel hiervan?
Antwoord:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

De as steunt op de spaken. Naarmate de ontwikkelingen vorderde werden de wielen steeds
minder massief.

                         Kun je een verklaring vinden waarom het wiel uit Noorwegen
er minder modern en massief uitziet als bijna 2000 jaar ervoor?

De wielen werden steeds beter en sneller. Steeds sneller werden er nieuwe ontwikkelingen
toegepast. Geleidelijk veranderde de spaken in het wiel. Nog later werd er een luchtkussen
van rubber omheen gelegd: de band.

Halverwege de vorige eeuw werd er steeds meer aandacht gegeven aan het materiaal van de
spaken, de manier waarop ze bevestigd werden en het patroon wat zij met elkaar vormden. Dit
alles gebeurde om uiteindelijk zo snel voort te bewegen.

Blad 2
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………

We gaan nu eerst eens bekijken hoe een wiel tegenwoordig gespaakt is.
Noem zoveel mogelijk verschillen met het wiel wat je voor je hebt en het wiel uit het jaar
1900 (zie plaatje hierboven)

Band 1900

band nu

*

*
*

*
*

*
*

*
*

*

Zo nu mag je zelf een beetje gaan knutselen. Je hebt met je groepje een voorwiel voor je
liggen.

1) Probeer met behulp van spaaksleutel eens enkele spaken los te maken.

2) Probeer ook eens een paar andere spaken vaster te zetten. Wat zie je gebeuren?

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

3) Zijn alle spaken op de zelfde manier bevestigd?........................................

Kun je een verklaring hiervoor verzinnen?

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

Blad 3